Մեր ամերիկյան բնակարանը փայտաշեն շենքում ա: Ամերիկյան քառահարկ շենքում, որտեղ ապրում են մեր համալսարանի` սովետից սերված ուսանողներն ու միդվեսթի՝ սովետում սիրված սոմալիի որբերը: Իմ մանկության սովետում մենք օգնում էինք սովահար սոմալեցիներին: Իմ ամերիկյան տատի մանկության ամերիկայում իրենք օգնում էին սովահար հայերին: Իմ ու ամերիկյան տատիս մանկության թերթերի հայ ու սոմալեցի սովահար մանուկների ֆոտոներից սև-սպիտակ կոլաժ եմ սարքել, մեխել գլխիս մեջ, մի էնպիսի տեղ, որ միայն երբ ուզեմ էն ժամանակ նայեմ: Բայց հիմա հղի եմ: Կոլաժին էլ չեմ նայում: Հանել շպրտել եմ, որ սոմալեցի գեղեցկուհի հարևանուհուս բարևելիս հանգիստ ժպտամ ու մոռանամ, որ մեր ընդհանուր հայրենիքը սովն ա:
#Ամերիկատեղ 17
Մեր ամերիկյան բնակարանն ունի մեկ ննջարան, խոհանոց, հյուրասենյակ: Սպիտակ պատեր, բեժ կավրոլիտ, լիքը ներկառուցված պահարան՝ սպիտակ դռներով: Փայտյա կլոր սեղանն ու կապույտ ներկված աթոռներն ամերիկյան ընտանիքիս նվերն են: Ամերիկացի հայրս ա իր ձեռքերով շինել ու ներկել: Մի հատ էլ lovers seat ունենք իրենցից նվեր: Սիրահարների նստատեղ: Երկտեղանի բազմոցն ա էդպես կոչվում: Դեղին ա: Փափուկ: Երեկոյան էրկուսով նստում, ինտերնետով կինո ենք նայում: Բերգման: Որ իմացանք հղի եմ, մեր շենքի փարքինգում տեղափոխվող կենվորների թողած հսկայական բացովի բազմոցը բերեցինք: Վրան գրված էր. տար ինձ: Մենք էլ բերեցինք: Բեժ ա: Իսկը կավրոլիտի գույնի: Հիմա նստում եմ կավրոլիտին, հենվում էդ բազմոցին, ոտքերս մեկնում ու կարդում: Դասերս: Ամերիկայի մասին: Որտեղ կան լովերս սիթեր, սոմալեցիներ, դիշվոշերներ, պատերազմի վետերաններ, դռայերներ, պրոտեստանտներ, փարքինգում թողած բազմոցներ, տրոցկիստներ, քաղաքում ազատ ֆռֆռացող եղնիկներ, մեքսիկներ, դոգգի բագ, սովետի հրեաներ, գարաժ սեյլ, միդվեսթ, աֆրոամերիկացիներ, քիթչեն սինք, վոսպեր (WASP), յապիներ, նայն-ուան-ուան (911): Զուգարան-վաննա էլ կա: Մեր բնակարանում:
#Ամերիկատեղ 18
Մենք ունենք գազօջախ, դիշվոշեր, ու ամենակուլ խոհանոցի լվացարան: Հա, ամեն բան կուլ ա տալիս: Սննդի մնացորդները՝ ձվի կճեպներ, սոխի կլեպ հենց էդպես կարող էս թողնել լվացարանում: Կնոպկան սեղմեցիր՝ աղաց ու ջրի հետ տարավ կոյուղի: Մի անգամ նույնիսկ կոտրված բաժակն եմ էնտեղ ուղարկել: Լվացքի ու լվացքը չորացնող մեքենաները մեր հարկի կենվորների ընդհանուր օգտագործման համար են: Միջանցքում հատուկ սենյակ կա: Էդտեղ են: Կոպեկը գցում ես, լվացքի հեղուկը լցնում, կոճակը սեղմում ու կես ժամից ստանում լվացված ու ևս կես ժամից՝ չորացած լվացքդ: Էդ ընթացքում ես ու սոմալեցի գեղեցկուհի հարևանուհիս իրար հայ ենք ասում, ժպտում ու մի պահ վայելում մեր ճակատագրերի ընդհանրությունը անդուռ-պատուհան նեղ տարածքում, պտտվող լվացքի կողքին: Ես կարոտում եմ լվացքի պարանները, որոնց վրա արևին ու քամուն տված լվացքը հաստատում ա կյանքի շարունակականությունը: Էսպես անցողիկ հավերժի կտոր: Երբ հապճեպ ապրվող կյանքի ճամփեքին հանդիպում ես գույնը գույնի հետ փռած լվացքի ու հանկարծ հասկանում, որ էդ լվացքը քոնն ա: Էս անդուռ-պատուհան լվացքատանն իմ հայրենիքը արևին տված լվացքն ա: Մեր երևանյան պանելային շենքի բնակարանի պատուհանից: Նաև ինտերնետում:
#Ամերիկատեղ 19
Հղի եմ: Շատ հղի: Դրսում ձմեռ ա: Իսկական: Մինուս 20: Տանը պլյուս 30 ա: Փաստորեն փայտն աշխարհի ամենալավ ջերմամեկուսիչն ա: Ու ոչ միայն վառվելով ա տաքացնում: Փայտը: 92-ի ընկերս: Վառարանում: Ես՝ ցուրտումութ 92-ից սերվածս, մեր ամերիկյան փայտաշեն շենքի շոգ բնակարանում վրա-վրա երկու սվիտեր եմ հագել կլորիկ փորիս ու հիմա ոտքերս տակս ծալած, նստած բազմոցին lib.ru-ից տպած Ռեմարկ եմ կարդում: Ոսպով ճաշի հոտը քթումս: Ոսպով ճաշի հոտը տանը: Ոսպով ճաշի հոտը սպիտակ պատերին: Բեժ կավրոլիտին: Ցածր առաստաղից կախված: Լուսամուտի տակ ծվարած ու խոհանոցի սեղանին: «Արևմտյան ռազմաճակատում անփոփոխ է»: Ոսպով ճաշ, Արևմտյան ռազմաճակատի թիկունքը: Ոսպով ճաշ: Եռում ա վառարանին, մինչ ես մեր երևանյան պանելային շենքի բնակարանում կրակին եմ տալիս Լենինի հերթական հատորը: Մեր՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր հարևանի Լինինի: Միջանցքում էր թողել: Չէր գրել՝ տար ինձ: Ասել էր: Երևի: Ես էլ բերել էի: Արևելյան, արևմտյան ու բոլոր հնարավոր ռազմաճակատներում իմ հայրենիքը ոսպով ճաշն ա: Նաև Լենինով եփած: Հղի ժամանակ: Ու ոչ միայն:
#Ամերիկատեղ 20
Մեր նահանգում շատերը սկանդինավյան ծագում ունեն: Երևի Համսունի պատմած: Երևի իրենք էլ հայերի ու սոմալեցիների պես սովահար են էղել: Վիզուալ չեմ տեսել, չեմ պատկերացնում: Ամերիակացի մայրս շվեդ ա, հայրս՝ ֆինն: Մեր նահանգում եղանակն էլ ա սկանդինավյան: Ձմեռները ցուրտ են, ամառները՝ կարճ: Բերգմանը ստեղ հավես ա նայվում: Հատկապես ձմռանը: Երբ շուտ ա մթնում ու դրսում կտրում ա միջանցիկ քամին: Էն, որ հյուսիսից հարավ անցնում ա Ամերիկայի մեջտեղով ու եթե դրսում ես՝ միջովդ՝ մեկիկ-մեկիկ խուտուտ տալով ոսկորներդ: Էսօր Յոթերորդ կնիքն ենք նայել: Ուշ երեկոյան: Գիշերն արթնացա երազումս անվերջ ձգվող մահվան պարից: Պարզվեց՝ պարն արգանդումս էր: Իսկ հոտը մորու: Լուսավոր հոտ էր: Անտառային, արևային, ամառային: Ձմռանը իմ հայրենիքը մորու բացատն ա: Նաև Բերգմանի պատմած: Սև ու սպիտակ: Նաև՝ մորեգույն:
#Ամերիկատեղ 21
Էլի էդ գիշերային ահազանգը: Ու ես՝ պիժամայի վրայից հապճեպ հագած ու փորիս վրա չկոճկած վերարկուով, բոբիկ ոտքերս սապոգների մեջ: Թե էս ժամին ո՞վ ա ճաշ էփում: Հրշեջներն արագ գնում-գալիս են: Էս անգամ ոնց որ ծուխ էլ ա երևում: Սառել կուչ եմ էկել: Ձեռքերով էլ փորս եմ գրկել, որ չսառի: Դիմացս Աքրամն ա, ադրբեջանցի դասընկերս: Անդադար գնում-գալիս ա: Չստերով ա: Կարճ կուրտկան անփույթ հագած ու ձեռքին՝ պորտֆել: Փաստաթղթերը հավաքած մի տեղ ա պահում, որ հենց հապճեպ փախչելու կարիք լինի էս ու էն կողմ չընկնի: Ծիծաղում ա: Ասում ա՝ մորից ա սովորությունը մնացել․ երբ Աղդամից փախել են, ոչինչ չեն հասցրել վերցնել: Ու հետո երկար տարիներ պրոբլեմ ա եղել: Երկրից չեն կարողացել դուրս գալ, ոչ մի թուղթ չեն ունեցել: Ու հիմա ինքը էս աշխարհակենտրոն Ամերիկայում, որտեղից մարդիկ չեն փախչում, գիտի, թե կարևորը որն ա: Կյանքում: Հատկապես փախչելու անհրաժեշտության դեպքում: Երևի իրա հայրենիքը փաստաթղթերով պորտֆելն ա:
#Ամերիկատեղ 22
Կարինեն էր: Ասեց՝ լավն ա, արի գնանք: Ես ու փորս դուրս եկանք շենքից: Նայն-ուան-ուանն էլի շենքի դեմն ա: Ժպտերես հրշեջներն առույգ քայլքով էս ու էն կողմ են գնում: Փորս հարգեցին, մեզ ճամփա տվին: Քիլ բիլ: Թե քեզ ո՞վ էր ասում էսքան հղի էդ կինոն նայելու գնաս: Կարինեն էր ասում: Մինչ օրս հետս չի խոսում: Էդ օրվանից: Դահլիճը լիքն ա: Չըփ-չըփ: Փոփքորնը բերանումս ու Տուրմանը գլխիս մեջ բացում ա աչքերը: Դըմփ-դըմփ-դըմփ: Գլխումս քայլում ա Տուրմանը: Կրակոցներ: Ապակի: Շատ ապակի: Ճերմակ հարսը հղի փորով ու լիքը արյուն: Շատ արյուն: Սաղ կարմիր ա: Չլինի՞ գործերս են սկսվել: Ո՞նց: Ախր հղի եմ: Մտավ փորիս մեջ: Սաղ տակնուվրա արեց: Փախա: Հարսը հետևիցս: Կարինեն ու Տուրմանը գլխումս: Կարինեն էդ օրվանից կորավ: Չի շփվում, չի բարևում: Փաստորեն հայրենիքս փորս ա:
#Ամերիկատեղ 23
Սուրբ ծննդյանը գեղեցիկ սեղան ենք ձևավորում՝ ամերիկացի մորս շվեդ տատի օվկիանոսը կտրած արծաթյա ծանր դանակ-պատառաքաղով, սպիտակ-կապույտ ափսեներով: Ես Անդերսենի հեքիաթում եմ: Էլիզի ու իր եղբայրների մասին: Որովհետև սպասքի վրա կապույտ կարապներ են նկարած: Ոչ թե ամերիկացի ընտանիքիս նուրբ տոնական սպասքի, այլ այն կոմպլեկտի, որն ամերիկացի մայրս ինձ ա տվել՝ մեր բնակարանում հյուրեր ընդունելու համար: Հը՞: Կարող ա իմ հայրենիքն Անդերսենի հեքիաթներն են: Չէ՛: Տոնածառն ա: Պուճուր ժամանակ Նոր տարուն միշտ տոնածառի մոտ էի քնում: Ու նախքան քնելը պատկերացնում, թե ոնց են խաղալիքները գիշերով արթնանում ու ճյուղից ճյուղ իրար հյուր գնում: Երկխոսություններ էլ էի կառուցում: Ու տենց մինչև առավոտյան բարձիս տակ դրված նվերը բացելը: Իմ հայրենիքը Նոր տարվա առավոտն ա: Աշխարհի ամենալուռ առավոտը՝ բոլոր հնարավոր ռազմաճակտներում:
#Ամերիկատեղ 24
Բժիշկս էր: Ասեց՝ պարտադիր ա, կարգն ա տենց: Հղի զույգերը գնում են ծննդաբերության կուրսերի: Հիմա առավոտից ստեղ ենք: Մեր նման 7-8 ամսական հղի ևս 10 զույգի հետ: Թրեյներ-մանակբարձուհին ձեռքիս մեջ սառույց ա դրել: Ասում ա՝ պետք ա մի ամբողջ րոպե պահեք: Աչքերս փակել եմ: Ձեռքս վառվում ա: Էսա ծուխ ու կրակ դուրս կգա: Մրմռում ա: Շուրթերս եմ կծում: Ամուսինս ձեռքը պարզում ա, որ իրեն փոխանցեմ: Չեմ փոխանցում: Իմն ա: Թիկունքից գրկում ա: Աչքերս դեռ փակ են: Մանկաբարձուհին վայրկյաններն ա հաշվում՝ 10, 9, 8, 7, 6… վերջ, կարող եք սառույցը թափել: Էլ չի ցավում: Աչքերս բաց են: Չեմ էլ ուզում գցել: Հալվել-պրծել ա: Ու հիմա թաց ձեռքով երեսս ու պարանոցս եմ մերսում: Մանկաբարձուհին ասում ա՝ ծննդաբերությունն էլ ա տենց: Սկզբում դիմանալու չի, բայց միջով անցնում ես ու մոռանում: Կողքիս սև կինն էսօր-վաղը ծննդաբերելու ա: Բայց էնքան լեն ա, փորը չի էրևում: Ամուսինն իր կեսն ա: Նիհար, կոլոտ ու չաղ ոսկյա խաչով: Սաղ ժամանակ ռեփ էր կարդում, որ կինը հանկարծ սառույցը ձեռքից չգցի: Մեր հայրենիքը միասին ապրած ցավն ա:
#Ամերիկատեղ 25
Գնում ենք ավելի հյուսիս: Սեմինարի: Համայնքահեն զարգացման մասին: Ավտոբուսով երեք ժամվա ճանապարհ ա: Պատուհանից դուրս ձանձրալի ա: Ներսում էլ թեմա չկա: Երկու նեյթիվ ամերիկացի, երկու ֆեմինիստ, մի թոշակառու տնտեսագիտության դասախոս, մի պաստոր՝ ինչ-որ կորած-մոլորած համայնքից և երկու սոցիոլոգ ուսանող: Ու ես մենակ՝ կոլաժներիս հետ: Բա որ ծննդաբերելիս մեռնե՞մ: Արյան վարակից: Կամ չգիտեմ: Բա որ ճանապարհին վիժեմ: Կամ վթար լինի: Ճամբարում ենք մնալու: Փայտաշեն տնակներ են: Փշատերև անտառում: Իմը երկհարկանի մահճակալի երկրորդ հարկն ա: Վիճակահանությամբ տենց դուրս էկավ: Փայտյա մահճակալ ա, փայտյա աստիճաններով: Ներքևինս տարիքն առած ֆեմինիստ ա: Վերմոնտից: Իրա մարմինն իրա իրավունքն ա: Դրա համար շատ ջահել տարիքում, երբ դեռ հիպի էր, որոշել ա էրեխա չունենալ: Իրա հիպիական համայնքում բոլորը շատ էրեխա ունեն: Բայց հարգում են իր որոշումը: Ինքն էլ՝ նրանցը: Պառկել ա տակս ու պատմում ա: Իր համայնքի մասին: Վերմոնտում իրենք համայնքով բնատնտեսություն են վարում: Ինքը բանջարեղեն ա աճեցնում: Քնեց: Քնել չեմ կարողանում: Վախենում եմ ցած գլորվել: Գլխիս կոլաժը պտտվում ա: Ամերիկյան թերթերի հեդլայնների սովահար հայերի տարիներին կանայք ճանապարհին սոված-ծարավ ծննդաբերել են, պորտալարը տեղում ձեռքի տակ էղած ստերիլությունից շատ հեռու պարագաներով կտրել, էրեխուն փաթաթել ու միանգամից ճամփա ընկել: Երկրորդ աշխարհամարտի մասին ֆիլմերում ու գրքերում ռմբակոծության տակ են էրեխա ունեցել: Հիմա 21-րդ դարն ա, աշխարհի կենտրոն, նահանգդ էլ՝ էդ կենտրոնի կենտրոն առողջապահության առումով: Վերջին անգամ ստեղ մի քսան տարի առաջ ա ծննդաբերությունից կին մահացել: Էն էլ հազար հիվանդություն ուներ: Էն էլ տարիքը մեծ էր: Կրթություն չուներ: Իսկ դու՝ առողջ, ջահել: Ամենակարող տեղ ես: Հեփփի էնդի հայրենիքում: Քո մարմինը, քո իրավունքը: Էրեխա ունենալու: Տակիս կնոջ հայրենիքն իր մարմինն ա: Էս պահին իմն էլ իմ հայրենիքն ա: Հեփփի էնդի հայրենիքում: Երկհարկանի մահճակալի երկրորդ հարկում:
#Ամերիկատեղ 26
Մեր քաղաքի արվարձաններից մեկում սովետական հրեաները խանութ ունեն: Դեռ ութսունականներին են բացել: Խանութի հաճախորդները գրեթե առանց բացառության ռուսախոս են: Սովետից: Ես երկու ամիսը մեկ էստեղ եմ գալիս: Երեք ավտոբուս եմ փոխում: Բայց սիրտս գրեչկա ա ուզում, իսկ սուպերմարկետներում իրա ուզածը չկա: Խանութի դռանը միշտ հայտարարություններ են լինում: Ռուսալեզու: Ոտքս կախ եմ գցում, մի քիչ կարդում էդ հայտարարությունները: Բնակարան են փնտրում: Կամ վարձով տալիս: Համերգներ են լինում՝ սովետական հրեաների: Հիմնականում դասական: Շուն ու կատու են փնտրում: Ու տենց: Խանութում լինում է սեռի հաց, բորժոմի, մանկա, կեֆիր: Ես միշտ գրեչկա եմ առնում: Սովորաբար նաև ինչ-որ բան հետը: Էդ խանութի օրերին իմ հայրենիքը Օլեգ Դալի «Պահ»-ն էր, Սաննիկովի երկրից: Հորս կատարմամբ: Հետո հայտնաբերեցի իրանցիների խանութը: Որտեղ Հայաստանում չիմացածս ինչ-որ ֆիրմայի արտադրած, Արարատի սնորակ պատկերը վրեն խփած ընկույզի մուրաբա ու ծիրանի ջեմ կար: Մեկ էլ թուրքական արտադրության խաղողի թուփ: Էդտեղ հասկացա, որ հայրենիքս ծիրանի ջեմն ա: Չէ, երևի այնուամենայնիվ ընկույզի մուրաբան:
#Ամերիկատեղ 27
Տղաս հացով գետնանուշի կարագ է ուտում: Այսօր դպրոցում կռվել է: Հայրենիքի մասին անգիր էին հանձանարարել: Չէր սովորել: Դասարանում էլ հայտարարել էր, թե իր հայրենինքն Ամերիկան է: Դասարանցին փակել էր դասարանի մուտքի դուռն ու հայտարարել. «մինչև ցեղասպանությունը չճանաչես, ներս չեմ թողնի»:
