બેન કાવ્યે

જીતેન્દ્ર વસાવા

પારકી ભાસ્યભ જીવુલૂ-મોરુલૂ

આજલીયાહકી આંદારી સતી ગોં’યુ દોરોં’રીં
કાનુમ રાખીન લોયુમ ગેયલી ભાસ્ચા
ડોગુ-ખાડી-ખેતુ વાટીમ આજલાબાહકા
ખાંદુપ બોહીન ડોઓં’ વાટે માજ ઉતી ગેયલી ભારયા
યાહકી ચાવીબ્1 આપલા માંડાકીં
કોઠામ તેરાતા ઉજવાળુ ભારયા
બાહક! આકળી તિઈન હેઅલી દેવ-તિવારે
ટોલભ-ફોલીમ-ર્ગોવુ હેરીમ જીવતી ભારયા
તિહમેં બાહેં એક વીઈન્!
રૅય, નાચે, ગીતેં આખે, કામ કે
એકાઆ દુઃખ બાકૉં’ ગોણાય
ઈયા ખુબ ઉચા જીવણ! વાટે લી ચોળનારી
આમોં’ ભારયા
અભોં ર્ગોવુ નિસાલુ એક પાવતુરી બી
                                        નહિંચોળીસેકી
ઓં’ય એખલૉજ બોહી રેયલો નિસાલુમ
હુણ! હોંચ બારે બોઠી રૅયલી ર્ટુક્! ટાકતી
આર્મો’ ભાસ્યા.

માસ્તુર્ય આખે નેંય ગોગવં આપુર્દૂઆપુ ભાસ્યામ
બી ગેયલો ઓં’ય
ફુચી નાંહ સેક્યો કાહ!લ નેંય ગોગવં?
તે પારકી ભારય! આમોં’માસ્તુર્યા મુચૂંમ
                                  કેડાહાં ટાકીં વી?
આંદારી રાતી કાલ! આંદારા હોય
તે ડોઓં’ ગારીપે બોહે
દોહને પાચ વાગે લેગ
બોઠલી જ રેય તે,
ડોયાઁ વાટે આક્ષુર બોણીવાં ર્મોમેં વીહી આવે
કૉં’વ તાહાઁતે
હોવર્યા ડોવર્યા ડિલુમ જીવ આવેહ તેહકી
આથુ આકળી વાટે ડિલુમ વીહી આવે
લીલી હોટી આરી ગોમે તેંહકી કીંઈન્!
વીહી આવનારી તે
પારકી ભારયા.

આમ્નેહૈબીગડુલા સાબિત કિઈન 
હુદારાયાઁ મેહનોત કૈહે તે રાત દિહી. 
એકબીજાપે રાજ કેહે’કી કેટુલૂ 
જીવતા રાખીન બી માય ટાક્રુલૂ 
બીજા મેહનુતી પાડાવી લેવુલી વિચાર 
ભોરબાજારુમ ઉબીરિઈન 
ઠિકવેહે આમ્નેહૈ તે 
પારક્રી ભાસ્ચા.

અર્ભોજ જીવતી ભારયા વોચ્ચે
આમ્નેહૈ જીવતેં મુરર્દે બોણાવીન.



જો'ગલી ૧

કોરોળો વોરસૌંપેલ્લા દાબાય ગેયલેં
આમોં ડાર્ચે તોરતી પેટુમ
નુંમુહૂંભુલ માં ક્યાઅહ! આમ્નેહેં દાબી ઘાં
જેહેંકીં તોરતી વાદલારી
વાદલાઆ યાઁયૂરી
ખાડી દોર્યા આરી, તેહે'કી
ખૂબ લાંબો નાતો હાય આમાં તોરતીરી
ઉગી નીંગતેહેં આમુટૂંચાળ બોનીન
આખરીપ આમુર્દૂબીજ હાય, જોગલી
આને બીજ તા જોગલી જ રોં જોજે.

તુમ્નેહે’ વિચાર આવી, ઈચાહાંને યાઁયૂમ બૂડવી દેજી
તુમુટૂંનેય જૉ‘આ
આમોં મૂલબીજુ જ યાઁય હાય
કિડા મોકળાહામ્નેં વેએતા વેએતા ફ્રાચા
માહાઁ હી લોગ પોચી જ જાતાહ!
આખરીપ આમુટૂંબીજ હાય, જોગલી
આને બીજ તા જોગલી જ રોં જોજે.

તુમુર્દૂઆમ્નેહૈં' ચાડવેં આખી સેકતેહેં
આખા માગા તા યાઁય નેત
પાહાડ બી આખી સેકતાહ!
હાં, એહે’કી તુમુહૂંઆખી તા દેદાહ! આમ્નેહે’ ‘જોગલી
આ૦1 એ જ આમાં હાચી ઓળખાણ હાથ
આખરીપ આમુટૂંબીજ હાય, જોગલી
આને બીજ તા જોગલી જ રોં જોજે.

પેને મોંપાવુદું તુયુટૂંજૉઅતાહા?
‘બીજુ’સે જુદા પોડુલા મોતલોબ?
યાઁય ફુચાં માગતોહો
તુમુર્દૂયાઁય નાહાઁ cu બીજ કાય હાય?
ચાળ-પાહાળ-કાદૂનાહાઁતા બીર્જ કાય હાય?

યાઁય જૉઅહૂ
યાઁસ્રાવાલું તુમુહૂંજોવાબ નેંય દી સેકા
આખરીપ આમુહૂંબીજ હાથ, જોગલી
આને બીજ તા જોગલી જ રોં‘ જોજે.

Read the English translation

Jitendra Vasava was born in Mahupada on the banks of the Tapi in the Narmada district of Gujarat. As a poet who writes in Dehwali Bhili, he is one of the few poets in Gujarat writing in a tribal language. Vasava established the Adivasi Sahitya Academy in 2014 and is the president of the Academy. He has to his credit four books on Adivasi (tribal) oral literature. He has also edited Lakhara, a poetry magazine dedicated to tribal voices published by Bhasha, Vadodara. He is currently associate editor for Adilok magazine. Vasava is pursing a Ph.D. at the Sardar Patel University in Gujarat. His research is on the cultural and mythological aspects of oral folk tales of the Bhils from the Narmada district. His latest work, Gujarat ni adivasi kavita (Adivasi poetry from Gujarat) is an anthology of contemporary poetry in tribal languages of Gujarat, published by the Mahatma Gandhi Labour Institute, Ahmedabad.

Gopika Jadeja is a poet and translator from India who writes in both English and Gujarati. She publishes and edits a print journal and series of pamphlets for the performance-publishing project, Five Issues. Her work has been published in Asymptote, The Wolf, Indian Literature, Cha: An Asian Literary Journal, Vahi, and Sahcharya, among others. Gopika is currently working on English translations of poetry from Gujarat, besides writing her Ph.D. thesis on Dalit literature in Gujarat.